حالا بیاین فرض کنیم که مشکلاتی که توی نوشته‌ی قبلی گفتم قابل صرف‌نظر کردنه. آیا با این فرض، شب بین روز شنبه و یکشنبه‌ی هفته‌ی آینده (سی‌ام آذر و اول دی یا بیستم و بیست‌و‌یکم دسامبر) طولانیترین شب ساله؟انقلاب زمستانی امسال به وقت گرینویچ می‌شه ظهر روز یکشنبه 21 دسامبر یا اول دی(منبع) که یعنی بعدازظهر روز یکشنبه توی نیم‌کره‌ی شرقی و قبل از ظهر روز یکشنبه توی نیم‌کره‌ی غربی. در نتیجه توی نیم‌کره‌ی شرقی (شامل ایران و اروپا) یکشنبه شب (شب دوم دی) طولانیترین شب ساله و در نیم‌کره‌ی غربی شب اول دی.
بنابراین امسال شب بعد از شبی که جشن گرفته می‌شه، طولانیترین شب سال در ایرانه. این واقعه نادره؟ نه. در واقع با برداشتن عددهای این جدول و یه محاسبه‌ی سرانگشتی معلوم می‌شه که از سال 1379 تا 1399 هر چهار سال یک‌بار این اتفاق می‌افته و جالبتر این‌که این سالها دقیقا همون سالهایی هستن که کبیسه‌ی تقویم شمسی از کبیسه‌ی تقویم میلادی عقب مونده. یعنی در تمام این بازه‌ی بیست‌ویک‌ساله، طولانیترین شب سال، شب بین بیست و یکم و بیست و دوم دسامبره. نتیجه این که تقویم گریگوری‌ای برای تشخیص طولانیترین شب سال تهران توی این بیست‌ویک‌سال، هیچ اشتباهی انجام نمی‌ده و تقویم ایرانی هر چهار سال یک‌بار اشتباه می‌کنه.
دیگه این که از 26 آذر تا 7 دی، طول شب در تهران 14 ساعت و 15 دقیقه‌ست، بنابراین اختلاف طول شب توی این بازه ی 12 روزه کمتر از یک‌دقیقه‌ست. این بازه برای عرضهای جغرافیایی بیشتر، کوتاهتره. مثلا در لایدن به مدت 7 روز، شب 16 ساعت و 18 دقیقه‌ست. می‌تونین اینجا طول و عرض جغرافیایی رو بدین و طول روز رو در روزهای مختلف سال ببینین.
اما یه نکته در مورد اول دی: اول دی (و در نتیجه شب قبلش) به شکل فعلی، کمتر از 100 سال عمر داره. در واقع سال 1304 تقویم جلالی رو که دیگه تقریبا استفاده نمی‌شده، با یه تغییر جدی به عنوان تقویم رسمی ایران انتخاب می‌کنن. اون تغییر حذف کبیسه‌های ماهانه‌ست. توی نسخه‌ی اصلی تقویم جلالی، تعداد روزهای ماههای مختلف ثابت نبوده و مثلا ماه پنجم سال، بعضی وقتها 31 روزه بوده و بعضی وقتها 32 روزه (اینجا). کبیسه‌های ماهانه باعث می‌شده که زمان ورود خورشید به هرکدوم از تقسیم‌بندی‌های دوازده‌گانه آسمون با حداکثر نصف‌روز خطا بر شروع ماههای 12گانه منطبق باشه که طبیعتا شامل ماه دهم و در نتیجه انقلاب زمستانی و طولانیترین شب سال هم می‌شده. اما سال 1304 در تنظیم تقویم رسمی تصمیم گرفتن که از این دوازده کبیسه‌ی سالانه، فقط یکی رو نگه دارن (خدا پدرشون رو بیامرزه) و در نتیجه فقط روز اول فروردینه که با خطای حداکثر نصف‌روز با اعتدال بهاری هم‌زمانه.
خلاصه: 1-متاسفانه طولانیتر بودن شب اول دی امسال، قابل اندازه‌گیری مستقیم نیست. 2-اگر هم بود شب دوم دی کوتاهتر می‌بود. 3-اصولا تعریف فعلی ماه دی برخلاف تصور چندهزار ساله نیست و کمتر از 100 سالشه.
پی‌نوشت: ممنون از شاهین برای بعضی از منابع.
پی‌نوشت2: اگه از این داستانها خوشتون می‌آد، پیشنهاد می‌کنم کتاب گاه‌شماری ایرانی نوشته‌ی موسی اکرمی رو بخونین. (بهناز با کمال میل حاضرم برای کم‌شدن بار سفرت به اون طرف اقیانوس، کتابتو پس ندم).
پی‌نوشت3: عکس یه نقاشی از فان‌خوخه.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر